Na i Leu Lailai ni Taniela wase 7

By -
E tukunikataki ena Taniela wase 7 e dua na i leu lailai ka a cadra mai ena uluni i ka va ni manumanu a raica ko Taniela ni ratou a basika mai wasawasa ki matasawa. Na va na manumanu oqo e tukuna nai Vola Tabu ni va na matanitu veitaravi eratou na veiliutaki e delai vuravura ena veitabagauna (Taniela 7:17).

 Io e kaya nai Vola Tabu ni ratou na druka kece na veimatanitu oqo ni sa na tauyavutaka o ira na tamata ni Kalou na nodra matanitu (Taniela 7:18). 


 Ena gauna nei Taniela, a veiliutaki tu kina e vuravura taucoko na Chaldean Empire ka kena koroturaga toka o Papiloni. Na Taniela wase 7 e volai ena gauna a veiliutaki tiko kina e Papiloni ko Nepukanesa II na tui. Nai matai ni manumanu (laiona, Taniela 7:4) e vakatakarakarataka na matanitu vaka Papiloni ka veiliutaki e vuravura mai na 605 BC kina 539 BC.


Ena 539 BC, na gauna ni veiliutaki nei Tui Pelisasari, na makubui Nepukanesa II, a kabai Papiloni kina o Sairusi na Qaqa ka vakadruka kina na Chaldean Empire. O Sairusi na Qaqa e matataka tiko mai na matanitu nodra na kai Mitia kei na kai Perisia. Na i karua ni manumanu (pera) a basika mai e vakatakarakarataka na matanitu oqo (Taniela 7:5). A veiliutaki na matanitu qo e na delai vuravura mai na 539 BC kina 331 BC.


Ena 331 BC a vakaotia kina na nona kaba na matanitu ko Perisia na gonetagane qaqa ko Alekisada na Kalevu ka tauyavutaka kina o koya e dua na matanitu o Kirisi. A vakayalia na nona bula ko Alekisada ena 323 BC ka ratou wasea na nona matanitu o ratou na nona turaganivalu e va. Na i katolu ni manumanu (lepate) e vakatakarakarataka na matanitu o Kirisi (Taniela 7:6)

Eratou veiliutaki tu e delai vuravura na matanitu va Kirisi qo me yacova na gauna na kaba i valu mai kina na matanitu o Roma ena 168 BC. Na matanitu o Roma e dua vei ira na matanitu kaukauwa duadua era bula ena dela ni vuravura qo. Na veivakararawataki e dau caka o Roma e a donuya na gauna a sucu, bula, mate ka tucake tale ko Jisu Karisito. A saga na kovana kei Jutia me vakamatei Jisu ena gauna a sucu kina. 


Na i kava ni manumanu e vakatakarakarataka na matanitu ko Roma (Taniela 7:7) ka veiliutaki e vuravura mai na 168 BC kina 476 AD. Na ka e matalia vua na manumanu qo ni tini toka na kena i leu. Nai leu ena parofisai qo e vakatakarakarataka e dua e tui se veiliutaki (Taniela 7:24). Ena 410 AD a kabai kina na koroturaga ni ni matani tu o Roma vua e dua na tui mai Jamani ko King Alaric ka ra sa tekivu mai tawana tu na vanua vaka Roma ko ira na kai Jamani. E tini vei ira na tui ni Jamani era a kilai ena tukutuku ni veigauna ni ra a mai tawana na matanitu o Roma:
  1. Visigoths - Spain
  2. Anglo-Saxons - England
  3. Franks - France
  4. Alemani - Germany
  5. Burgundians - Switzerland
  6. Lombards - Italy
  7. Suevi - Portugal
  8. Heruli - sa yali
  9. Ostrogoths - sa yali
  10. Vandals - sa yali
Ena gauna e ratou veiliutaki tiko kina na 10 na tui qo, a cadra cake mai ena kedratou maliwa e dua nai leu lailai. E vica na ka e kilai me baleta na i leu lailai qo:
  • E tubu mai ena manumanu o Roma ena kedratou maliwa na tini na tui (Taniela 7:8, 24).
  • Ena tiko na e dua na tamata ena ulu ni i leu qo me rai ka vosa tiko (Taniela 7:20).
  • Ena cavu i vuvu taka o koya e tolu na veiliutaki ena nona cadra cake mai (Taniela 7:8).
  • Ena duidui o koya mai vei ratou na vo ni i leu (Taniela 7:24).
  • Ena valuti ira na tamata yalosavasava ni Kalou (Taniela 7:21,25).
  • Ena soli vua o ira na tamata yalosavasava ni Kalou me rauta e tolu veimama na yabaki (Taniela 7:25).
  • Ena vosavosavakacacataka na Kalou sa cecere sara (Taniela 7:25).
  • Ena vakananuma me veisautaka na veilawa eso keina veigauna eso (Taniela 7:25).
Vakananuma vinaka sara tiko na veika eso me baleta na i leu lailai oqo.

Ena 529 AD, e a cakava kina e so na veisau ena matanitu o Roma na kena tui ko Justinian I. E tiki tiko ni veisau oqo na kena vakadaberi na Bishop mai Roma me i liuliu ni lotu Vakarisito e vuravura taucoko ka me taukena na Papal States mai Italy.

Ena 487 AD e rau a to vata na tui ni matanitu o Roma (Zeno) kei na nodra tui na matanitu na Ostrogoths ka rau a vakawabokotaka na nodra matanitu na Heruli ena 493 AD. Ena 534 AD, e a vakawabokotaki kina na nodra matanitu na Vandals mai vua na tui kei Roma ko Justinian I. Ena 538 AD, era a vakawabokotaki kina na nodra matanitu na Ostrogoths mai na matanitu ko Roma. 

Ena kena sa galala na buturara ni veiliutaki mai vei iratou na lewe tolu na matanitu oqo, a cadra cake mai kina na Tui ni Roma Vakalotu (Papal Rome) me taura cake na veiliutaki ena matanitu ena gauna oya. 

1 na gauna = 1 na yabaki
1 yabaki  = 360 na siga
1 siga = 1 yabaki (Isikeli 4:6, Tiko mai Na Lekutu 14:34)

1 gauna = 360 siga = 360 yabaki
2 na gauna = 720 siga = 720 yabaki
1/2 ni gauna = 180 na siga = 180 yabaki

= 1260 na yabaki ni veiliutaki

A vakatara na Kalou me veiliutaki tu ena vuravura na Roma Vakalotu ena loma ni 1260 na yabaki mai 538 AD ki na 1798 AD, na gauna a kaba kina na koroturaga o Roma na matanitu o Varanise ka kauta vakavesu na Tui Tabu. 

A mai cava i keya na nona veiliutaki na Lotu Katolika vaka Roma. E a dave vakayauyau na kedra dra na lewe vuqa ena gauna a veiliutaki tu kina na Lotu Katolika vaka Roma me vaka na kena a vakayacori na Inquisition mai na vanua vaka Europe.

E a veisautaka tale ga na i Vunau e Tini ni Kalou na Lotu Katolika. Ena nona sasaga me vakadonui koya ena nona i valavala ni lotu, a bokoca kina na Lotu Katolika na i Karau ni i Vunau (Lako Yani 20:4-5). Na i vunau oqo e vakatabuya na noda dau cakava ka cuva vei ira na veimatakau. E a veisautaka tale ga na Lotu Katolika na Siga ni Vakacecegu mai nai Kavitu ni Siga ([Saturday] Lako Yani 20:8-11) kina i matai ni Siga ([Sunday] Taniela 7:25).

E a cavuta tale ga na Lotu Katolika na vosa vakacaca vua na Kalou ni dau vosota nai valavala ca (Luke 5:21) ka dau tukuna ni Kalou (Joni 10:33). E kaya o Pope Leo XIII, "We hold upon this earth the place of God Almighty." Pope Leo XIII (1990). “A Light in the Heavens: Great Encyclical Letters of Pope Leo XIII”, p.205, TAN Books.

Nai Vola Tabu e matata na kena vakaraitaka mai ka dusia na Lotu Katolika ni sa koya na i leu lailai ni Taniela. Me solia vei kemuni na Kalou na yalo vakacegu ena kena ciqomi nai tukutuku vinaka oqo. Mo ni cakava na nomuni digidigi ka vakayavutaki mai na Dina ni Vosa ni Kalou.

 Praise the Lord!




Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Na Lalawa ni Lotu Vaka Roma

By -
Image
St. Peter's Basilica, Rome, Italy Ni da sa wilika nai Vola Tabu e na veiparofisai sa baleta na lotu Katolika, sa macala kina na nodrai tovo eso sa duidui kei na vosa ni Kalou. Na vuki tani sa tukuni e nai vola i Paula vei ira na Cesalonaika, sai koya na “ tamata ni valavala ca” sa tiko e na vale ni Kalou ka sa kaya ni sa Kalou ko koya. II Cesalonaika 2:3-7. Sa sinai na nodra veivale ni lotu e nai vakatakarakara ni lotu kei na matakau kei Meri kei na kauvelatai, ia sa ubi e nai valavala ni lotu dina, o koya na lotu sa ia kina nai valavala savasava. Ia ni raica nai valavala ni lotu Katolika e na ka sa baleta na vunau i Jiova. Sa tu na vunau ni Kalou, sa dodonu me ra muria na vunau ko ya ko ira na tamata kecega, ia ka sa vakatanitaka na vunau ko ya ko ira sa liu e na lotu vaka-Roma. Na Siga Tabu dina era sa vukica. Nai matai ni siga ni wiki sa taka mai vei ira na Pekani. E nodrai vola na vuku sa tukuni vakamacala kina ni sa kena siga ni mata-ni-siga nai matai ni siga ni wiki a ya
Read more

Na vakadomobula ni sara i yaloyalo

By -
Image
Sa i tovo tu ni vuravura ena gauna ni kua na sara i yaloyalo. Era bulia mai na i talanoa na dau ni volavola ka ra boroya vakaiyaloyalo ko ira na kena dau me rawa ni da sarava ena matanavotu e dua na i talanoa. O ira na tamata era vakaitavi kina (actors & actresses) era vakavulici me ra vakatasuasuataka vakamaqosa na veitalanoa eso e biu mai. Era dau kaburaki e vuravura taucoko na i yaloyalo oqo me sarava o ira na tamata kece. Ena kena tekivu mai na Yaloyalo ena 1880s, sa tubu cake sara na kena rogo ena noda vuravura. Na kena tete mai qo e curuma sara ga na noda vei vale eso ka tara sara ga na noda bula ena veisiga. E vakavuna me veisau na noda i tovo kei na i vakarau ni noda raica na vuravura. Ena gauna ni kua, sa vuqa na veika e vakaraitaki mai ena noda veivale ni yaloyalo me vaka na veivakamatei, na veiyacovi, na mateni, na lasa vakavuravura kei na veika vakasisila tale eso. Na ka e vakadomobula kina na veika oqo ni sa yaco sara ga vei ira na gone me ra raica ka sa tekivu me
Read more

Ko Ira Na Yalo Velavela

By -
Image
Sa buli e liu ko ira na agilosi ka muri ko vuravura, ni sa tukuni e na Jope 38:7, ni sa buli ko vuravura, “Era a sere vata na kalokalo i volasiga (a ya na agilosi), ka ra kaila e na reki ko ira kecega na luve ni Kalou.” Ko ira talega na agilose era sa uasivi cake vei ira na tamata ni sa volai, “O ni sa buli koya me uasivi sobu vakalailai vei ira na agilosi.” Same 8:5. E levu na veika sa volai e nai Vola Tabu e baleti ira na agilosi, a kedra wiliwili, kei na nodrai tovo, kei na nodra cakacaka me vaka sa volai: “Na nona agilose; sa uasivi e na kaukauwa, ka sa cakava na nonai vakaro, ni dou sa vakarorogo tiko ki na nona vosa.” “Ka ra sa udolu vakaudolu sa qaravi koya, ka oba vakaoba sa wavu tu e matana.” “Na agilosi sa sega ni wili rawa.” “A sa vaka na livaliva na matana, a sa vulavula na nona i sulu.” “A ra sa sautaninini na sotia……a ra sa yaco me vakataki ira na mate.” A ra mataqali kaukauwa talega ko ira na agilosi ni sa volai: “Ia e na bogi ko ya, sa lako yani na agilosi i Jiova k
Read more