Na Dina me baleta na Siga ni Mate (Easter)

Na vuravura ni kua e dau vakatikitikitaka tu e dua na dua na olodei me dau marautaki kina na Easter kei na kena dau vakananumi na nona mate ka tucake tale ko Jisu. E rua na i vakavuvuli duidui erau cokota tu na olodei oqo:

1. Na i vakavuvuli ni o Jisu Karisito e a mate ena Siga ni Mate
2. Na i vakavuvuli vakavuravura ka vakatakarakarataka tiko na yaloka, rapete kei na bani kaulveilatai damudamu. O ira na veika oqo era sega sara ga ni dua na kedra i sema vei Jisu Karisito. 

Eda na vakaqaqa mada na vanua era lai tekivu mai kina na veika oqo ka raica na sala era curu mai kina vakamalua ki na loma ni Lotu Vakarisito. Na ririko e tiko ni da sa vakacalai ena i vadi ni tevoro ka da sega tu ni kila na noda talaidredre tu vua na Kalou.

Ena kena cadra cake mai na Lotu Vakarisito ni oti na nona mate ko Jisu, e a levu na veileti e a yaco ena kena sagai me lokuci e dua na tiki ni siga tudei ni nona mate nai Vakabula. Ena yabaki 325 AD, a caka kina e dua na nodra bose cokovata na Lotu Vakarisito kece e vuravura. Era a mani duavata kina me ra lokuca na i matai ni full moon (vula levu) ni oti na Spring Equinox (Vernal Equinox, March 21). Na matabose oqo e a kaciva na Roman Emperor ko Constantine I ka vakaivotavota tale ga ena kena veivosakitaki na veika eso era a bosei. 

Na tikini siga ni Easter ena veiyabaki e dau veiveisau tiko baleta ni vakatautaki tiko ena kena cadra mai na full moon. Ena dau lutu tiko na tiki ni siga ni mate mai na i ka 22 ni Maji ki na i ka 25 ni Epereli. Na veisau oqo e sega sara ni tokona na i Vola Tabu. Na kena lokuci na tiki ni siga oqo e kau mai ena vakasama ni Astrology se kena dau dikevi na veika era lili tu ena lomalagi me vaka na kalokalo, vula kei na matanisiga. 

E dua na ka e matalia me baleta na tiki ni siga ni Easter. E rau veiwekani tiko na rua na siga ni solevu oqo: na Siga ni Sucu kei na Siga ni Mate. Ni da wilika na levu ni vula mai na Spring Equinox ki na Winter Solstice, eda na yacova e 9 na vula - na i wiliwili ni vula ni kena tiko e dua na gone ena loma ni ketei tinana. Na gone e sucu ena Siga ni Sucu e a kunekunetaki ena kete i tinana ena gauna ni Spring Equinox na gauna eda vakabauta tu ni kua me Easter se Siga ni Mate. Ni ko na lai wilika na ka me baleta na siga ni sucu, o na kila kina ni Vola Tabu e vakadinadinataka ni o Jisu e sega ni sucu ena i ka 25 ni Tiseba.

Ena vakaibalebale kina vei keda na kena a vakacurumi na Yaloka, na Rapete kei na Bani-kauveilatai-damudamu ena kena dau marautaki na Easter. Ni kemuni na lai wilika Nai tekitekivu ni qaravi kalou lasu, e dua tale na article ena loma ni website qo, oni na kila na i tekitekivu ni veika kece oqo.

E koto qori era na i yaloyalo kei Inanna se ko Ishtar na nodra kalou yalewa ena gauna nei Nimiroti na makubui Noa vakarua. Era a tekivuna na nona qaravi na kai Pepeli ena gauna oya. Ko Ishtar e kalou yalewa ni veidomoni, veiyacovi, na kunekune, na vakasucu, na garogaro ca, kei nai valu.

Na yaca na Easter e kau mai ena yacana na kalou yalewa oqo. Na gone ka lai sucu ena i ka 25 ni Tiseba e a kunekune taki ena kena dau marautaki na solevu nei Ishtar ka dau caka kina e levu na i tovo vakasisila eso. Na nodra dau veiyacovi na tamata ena gauna ni solevu oqo e vakananumi kina na fertility.

Na Easter Bunny e kau mai ena nodra i vakavuvuli na German Anglo-Saxons ena nodra vakabauti Eostre e dua vei ira na nodra kalou yalewa ka vakabauti ni dau veitokani voli vate kei na dua na rapete. Na yaloka kei na rapete e rau a qai mai vakacurumi ena loma ni solevu ni Easter ena loma ni 17th Century. E vakaraitaka tiko ga qo na kena dau bosoki vata na nodra i vakavuvuli na veimatanitu qaravi kalou tani kei na nona Dina savasava na Kalou.

Nai Vola Tabu e sega ni tukuna ena dua na vanua me da dau vakananuma na nona mate ko Jisu ena dua na olodei. E rua ga na veiqaravi e kaya nai Vola Tabu me da dau vakananuma kina na nona mate:

1. Na Vakayakavi ni Turaga

Ena yakavi ni siga me lai kau vakavesu kina ko Jisu, era a "...kana tiko sa taura na madrai ko Jisu, ia ni sa lotutaka oti, sa dovia, ka solia vei ira na tisaipeli, ka kaya, Taura, kania; oqo na yagoqu. Sa qai taura na bilo ko koya, ia ni sa vakavinavinaka oti, sa solia vei ira, ka kaya, Dou gunu kece kina; oqo na noqu dra ni veiyalayalati vou sa liviraki e na vukudra e lewe vuqa, me bokoci nai valavala ca. Ia kau sa kaya vei kemudou, Au na sega ni gunuva emuri na vua ni vaini oqo, ka malua me yaco mada na siga kau na gunuva vou kina kei kemudou e na matanitu nei Tamaqu." Maciu 26:26-29. "Io, e na gauna kecega dou sa kania kina na madrai oqo, ka gunuva na bilo oqo, dou sa vakatakila kina na nona mate na Turaga, ka yacova na nona lako mai." 1 Koronica 11:24.

2. Na Papitaiso

Dou sa sega beka ni kila, koi keda kece sa papitaisotaki vei Jisu Karisito, eda sa papitaisotaki ki na nona mate? O koya eda sa bulu vata kaya kina, ni da sa papitaisotaki ki na nona mate: me vaka sa vakaturi cake tale mai na mate na Karisito e na kaukauwa nei Tamana, me da sai valavala vaka talega kina e na bula vou. Ia kevaka eda sa dua vata me da vakataki koya e na nona mate, eda na vakataki koya talega e na nona tu cake tale mai na mate: ni da sa kila oqo, ni rau sa lauvako vata kaya ki na kauveilatai na noda tamata makawa, me takali kina na yago ni valavala ca, me da kakua tale ni bobula ki nai valavala ca. Ni sa sereki mai nai valavala ca ko koya sa mate tu. Ia kevaka eda sa mate vata kei Karisito, eda vakadinata ni da na bula vata kaya talega: ni da sa kila ni sa vakaturi cake tale mai na mate na Karisito, ena sega ni mate tale; sa sega tale ni rawai koya na mate. Ni sa mate ko koya, sa mate vakadua e na vuku ni valavala ca; ia ni sa qai bula sa bula vua na Kalou. Mo dou vaka talega kina ni dou sa vakasami kemudou mo dou sa mate sara ki nai valavala ca ka bula vua na Kalou e na vuku i Jisu Karisito. Roma 6:3-11.

E dodonu vei keda me da cakava ga na ka e tukuna na i Vola Tabu, na Vosa ni Kalou. E ka vakasisila vua na Kalou ni da veitokani kei na veivakavuvuli vakavuravura. Na i Vola Tabu e kaya, "Oi kemudou na dauyalewa kei na dautagane, dou sa sega beka ni kila, ni sa veicati kei na Kalou na veivinakati kei vuravura? ia sa veimecaki kei na Kalou ko koya sa via veiwekani kei vuravura." Jemesa 4:4.

Eda sa raica mai cake ni sega ni duavata kei na Vosa ni Kalou na kena dau marautaki na Easter se na Siga ni Mate. Sa biu vei keda na digidigi me da digitaka na Kalou se na vuravura. Me qai solia vei keda na Kalou na kaukauwa me da digitaka na bula.

God Bless You All...